Архив

У артыкуле разглядаюцца пытанні заснавання інстытута следчых і судовых выканаўцаў. Пазначана, што ў старажытны перыяд гэтыя функцыі выконвалі малодшыя княжацкія службоўцы (дваране, дзецкія, віжы і іншыя). Дзейнасць дзецкіх была ў кампетэнцыі дзяржаўных судоў, таму яны надзяляліся выканаўчымі паўнамоцтвамі. Тыя судова­следчыя функцыі, якія да судовай рэформы выконвалі розныя асобы, Статут Вялікага княства Літоўскага (далей – Статут) 1566 года засяродзіў у руках возных. Усе гэтыя палажэнні былі потым значна развіты і дапоўнены ў Статуце 1588 года. Згодна закону возны з’яўляўся судовым следчым і судовым выканаўцам – уводзіў у валоданне зямлёй і маёнткамі, спаганяў крымінальныя штрафы, сведчыў пабоі і раны, дастаўляў пры патрэбе ў суд злачынцаў і адказчыкаў, складаў пісьмовыя рэляцыі і іншае.
 

Артыкул прысвечаны арганізацыйна-прававому станаўленню і адметнасцям развіцця сектара права Інстытута філасофіі і права АН БССР у першае дзесяцігоддзе пасля Вялікай Айчыннай вайны.
 

В статье исследуются договоры займа, залога и хранения в праве средневековой Сербии и Беларуси как реальные соглашения. Проанализирован механизм содержания и правоприменения реальных договоров и возникновения из них обязательственных отношений. Рассмотрен процесс рецепции норм реальных договоров римского частного права в правовую систему средневековой Сербии и Беларуси.
 

ХV стагоддзе пазначылася актыўным развіццём заканадаўства Вялікага княства Літоўскага – дзяржавы, палітыка-эканамічным цэнтрам якой сталі беларускія землі. У сувязі з гэтым узнікла неабходнасць сістэматызацыі прававых норм, якія ўтрымліваліся ў назапашаных нарматыўных актах. Апроч таго, феадалы патрабавалі заканадаўчага афармлення і павелічэння сваіх правоў і прывілеяў. Фактычна ўжо першыя агульназемскія граматы (прывілеі) мелі на мэце звесці разнастайныя прававыя нормы, што дзейнічалі ў розных мясцовасцях дзяржавы (звычаёвыя і запісаныя ў дзеючых нарматыўных актах), у адзіныя для ўсёй дзяржавы нарматыўныя акты. Асабліва гэта праявілася ў перыяд праўлення вялікага князя Казіміра, які адначасова з’яўляўся і каралём Польшчы. Граматай 1447 года Казімір замацаваў суверэнітэт дзяржавы і шэраг правоў феадалаў, у тым ліку права вотчыннага (даменіяльнага) суда.
 

Копному праву, копным судам принадлежит важное место в истории белорусского права. Возникшие в глубокой древности, они оказали существенное влияние на формирование менталитета белорусов, на их мировоззрение и правовую культуру. Являясь формой прямой народной демократии, самоуправления, они формировали у населения белорусских земель соборность, коллективизм, осознанное исполнение своего мирского (общественного) долга, необходимость жить по общепризнанным обязательным правилам, основу которых составляли копное и позитивное право. В статье раскрываются истоки копных судов, их состав, компетенция, взаимоотношения с судами Великого княжества Литовского. Статья написана на основе первоисточников – судебных решений копных судов, опубликованных в ХІХ веке.